Tekst: Torbjørn Vinje, daglig leder, Forum for offentlig service

Torunn Reksten, fagansvarleg for klarspråk i Språkrådet og visepresident i den internasjonale organisasjonen PLAIN, opna konferansen med å ta oss med inn i sin eigen digitale kvardag – eit landskap mange kunne kjenne seg igjen i.

– Skole, jobb, fritidsaktivitetar – alt skjer samtidig. Og informasjon kjem via alle kanalar, ofte utan filter, fortalte ho, før ho delte eit talande døme:

– Eg fekk fem e-postar på éin dag med emnefeltet viktig informasjon. Inne i éin av dei stod det at glemmekassa var flytta. I same vedlegg stod det òg ein frist for påmelding til SFO i påskeferien. Den fristen gjekk eg glipp av.

Reksten peika på ei viktig utvikling i forståinga av klarspråk.

– Før handla det mykje om eigenskapar ved teksten i seg sjølv. No er fokuset flytta til mottakaren: Kva treng lesaren? Kva skal hen forstå – og kva skal hen bruke informasjonen til?

Ho viste til den norske språklova, som slår fast at klarspråk skal vere klart, korrekt og tilpassa målgruppa. Men også til ein definisjon som har vore avgjerande internasjonalt:

– Klarspråk er kommunikasjon som gjer at målgruppa lett kan finne, forstå og bruke informasjonen dei treng, understreka ho – og la til eit fjerde stikkord: relevant.

Som del av arbeidsgruppa som utarbeidde den internasjonale ISO-standarden for klarspråk, kunne Reksten løfte fram det breie engasjementet bak.

– Det var ei slags månelanding. Vi var 175 personar i arbeidsgruppa, og fleire hundre vart konsulterte. Perspektiva var mange – og verdien av standarden ligg nettopp i at han rommar alt dette, sa ho.

Standardens hovudbodskap? Klarspråk er mottakarorientert språk, kommunikasjon som set lesaren først.

– Kva om vi treng eit femte prinsipp? spurde Reksten, og lanserte eit tankeeksperiment for forsamlinga.

Ho peika på at særleg i dei nordiske landa, der tillit står sterkt, kan klarspråk også handle om å jamne ut maktbalansen mellom stat og innbyggjarar.

– Kanskje det ikkje er riktig å kalle det "myndiggjering". Men kanskje det handlar om å gi mottakaren kraft og kompetanse til å vurdere, forstå og handle – ikkje berre å bli informert.

Med glimt i auga hylla ho Skatteetaten som eit føredøme, med brukarnære grep som å leggje til relevant informasjon og å vise empati i tonen:

– Når Skatteetaten ønskjer til lukke med bryllaupet i ei melding om vigsel, viser det at dei har forstått noko viktig. Det er eit lite grep som skaper tillit – og reduserer stress.

Reksten avslutta med å peike på ei ny retningslinje i ISO-standarden: krav til etisk kommunikasjon. Innhaldet skal vere sant, korrekt og ikkje villeiande.

– Nokre meinte det var opplagt. Men i lys av dagens digitale og politiske klima – og med framveksten av KI-genererte tekstar – har denne retningslinja blitt viktigare enn nokon gong.

Til slutt vendte ho blikket utover salen – og utover seg sjølv.

– Det er vi som bestemmer kva klarspråk skal vere. Det er ikkje standarden aleine, det er ikkje enkeltpersonar. Det er oss – fagfeltet. Derfor vil eg gjerne diskutere dette med dykk i løpet av desse dagane.

– Klarspråk handlar om tillit og empati. Og tillit er nøkkelen til eit velfungerande samfunn.
Med desse orda sette Torunn Reksten tonen for ei konferanse der både hjartet og hjernen er i spel.

• Lydfil transkribert med NB-Whisper
• Råtekst bearbeidet med ChatGPT
• Endelig tekst utarbeidet av Torbjørn Vinje, daglig leder, Forum for offentlig service